195 χρόνια " Άγια Νύχτα"

Παραμονή Χριστουγέννων. Σ΄ όλο τον κόσμο, τα παιδάκια τραγουδούν στη μητρική τους γλώσσα την γλυκιά μελωδία " Ω στίλε ναχτ, χάιλιγκε ναχτ" (Ω νύχτα ήρεμη, νύχτα ιερή). Από τις καλύβες της Βραζιλίας ως τη χώρα των Εσκιμώων, από τους μαύρους της Αμερικής ως τους Ιθαγενείς της Γης του Πυρός, σε οποιοδήποτε δόγμα της χριστιανικής πίστης κι αν ανήκουν. Κι όλα τα παιδάκια, ακόμα και οι μεγάλοι, αν τους ρωτήσετε θα σας πουν ότι το τραγούδι αυτό είναι δικό τους, από τον τόπο τους, αφού τραγουδιέται από πατέρα σε γιο, από παππού σε εγγόνι.

Φέτος συμπληρώνονται 195 ακριβώς χρόνια από την ημέρα που πρωτακούστηκε η αγαπημένη μελωδία που συντροφεύει τα Χριστούγεννα όλου του κόσμου. Ήταν 24 Δεκεμβρίου του 1818, σ΄ ένα μικρό ταπεινό εκκλησάκι της Αυστρίας.

Ένα "Χριστουγεννιάτικο παραμύθι" είναι η ιστορία της "Άγιας Νύχτας", της μελωδίας αυτής, που ενώνει εχθρούς και φίλους...

Στο χωριουδάκι Χόχμπουργκ της Άνω Αυστρίας ζούσε στις αρχές του προπερασμένου αιώνα η εργατική οικογένεια του αρχιμάστορα υφαντή Φραντς Ξάβερ Γκρούμπερ. Ο πατέρας ήθελε να γίνει κι ο γιος του, ο Φραντς, ο πρώτος υφαντής του χωριού. Αλλά ο Φραντς από μικρός προτιμούσε το αρμόνιο της εκκλησίας, παρά τον αργαλειό του σπιτιού. Τελικά έγινε δάσκαλος στο χωριό του, αλλά επειδή εκεί δεν σήκωνε δεύτερο μαέστρο στο εκκλησιαστικό όργανο, πήγαινε τις Κυριακές και τις γιορτές στο γειτονικό χωριό, το Όμπεντορφ.

Εκεί ο παπάς του χωριού, Γιόζεφ Μόορ, ήταν ένας φανατικός μουσικός. Έτσι άφηνε ώρες ολόκληρες τον Φραντς να παίζει στο αρμόνιο της εκκλησίας. - Το χωριό του παπά Γιόζεφ ανήκε ως τα 1815 στη Βαυαρία. Το Συνέδριο της Βιέννης ευθυγράμμισε τα σύνορα Αυστρίας/Βαυαρίας κι έτσι το χωριό Όμπεντορφ, μαζί με την περιφέρεια του Σάλτσμπουργκ προσαρτήθηκαν στην Αυστρία. Αν δεν γινόταν αυτό, ο Φραντς θα ήθελε διαβατήριο για το γειτονικό χωριό του παπά Γιόζεφ. Κι ίσως αν δεν πήγαινε (το πιο πιθανό) δε θα δημιουργούνταν ποτέ η μελωδία αυτή, που μέσα σε λίγα χρόνια διαδόθηκε κατ΄ αρχάς σ΄ όλο το γερμανόφωνο χώρο, μετά σ΄ όλη την Ευρώπη και την Αμερική.

Ήταν 23 Δεκεμβρίου 1818. Το αρμόνιο του Αη Νικόλα του Όμπεντορφ βουβάθηκε ξαφνικά. - Υπάρχουν πολλοί μύθοι για την ανάγκη που έσπρωξε τον παπά Γιόζεφ να βάλει τη μελωδία αυτή στη λειτουργία των Χριστουγέννων. Ο πιο διαδεδομένος θέλει ποντίκια να τρώνε το όργανο της εκκλησίας και μπροστά στον κίνδυνο να μην γίνει η λειτουργία, ο παπάς έβαλε τη χορωδία να τραγουδήσει την "Άγια Νύχτα". Κάποιοι ιστορικοί ισχυρίζονται πως η υγρασία από τον παρακείμενο στο χωριό, ποταμό Σάλζαχ, σκεύρωσε το εκκλησιαστικό όργανο, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως ο παπάς θέλησε να βάλει μια νέα μελωδία στη χριστουγεννιάτικη λειτουργία, αφού όπως είπαμε, η αγάπη του για τη μουσική ήταν μεγάλη. Μόνο αέρας έβγαινε από τις σχισμές των αυλών του (Ένα τραγούδι της αγάπης κατακτά τον κόσμο, Έμιλ Κόσακ). Κι αύριο είναι παραμονή Χριστουγέννων, Άγια Νύχτα. Ο πιο ξακουστός μάστορας για τέτοιες επισκευές, ο Καρλ Μάουραχερ κάθεται μια μέρα μακριά από το Όμπεντορφ, αποκλεισμένος τέτοια εποχή από τα χιόνια, σε μια κοιλάδα του Τυρόλο. Αλλά Άγια Νύχτα χωρίς μουσική σ΄ ένα αυστριακό χωριό, είναι μεγάλη ασέβεια για τους καθολικούς κατοίκους. Πάει ο παπά Γιόζεφ στον Φραντς και του λέει:

Άρπαξε την κιθάρα σου Φραντς και σκάρωσέ μου στα γρήγορα ένα τραγούδι. Καταλαβαίνεις. Ένα τραγούδι που να πηγαίνει κατευθείαν στην καρδιά. Ένα τραγούδι, που να είναι άξιο της "ήρεμης, της άγιας νύχτας" της αυριανής.

Ήρεμη, άγια νύχτα, ψιθύρισε ο Φραντς, ανοίγοντας τα μεγάλα του μάτια, σα να τον άγγιξε με το φτερό του ένας άγγελος.Λοιπόν, παπά Γιόζεφ, τα λόγια τα έχουμε ήδη.

Όλη τη νύχτα οι δυο τους ξενύχτησαν. Ο παπά Γιόζεφ έφτιαξε το κείμενο (κατ΄ άλλους, τους στίχους τους είχε γραμμένους από το 1816) κι ο Φραντς με την κιθάρα του συνέθεσε τη μελωδία για να εκτελεστεί ο ύμνος από την χορωδία του χωριού. "Για μια μέρα το χρειαζόμαστε το τραγούδι. Και καλό να μην είναι, καλύτερα από το τίποτα", είπαν και πήγαν ν΄ αναπαυθούν για λίγες ώρες.

Αλλά το τραγούδι ήταν καλό.

Μια πρόχειρα συγκροτημένη χορωδία από χωριατόπουλα, τραγούδησε τη "Στίλε Ναχτ" γλυκά και με τη βαθιά ευλάβεια των χωρικών.

Οι απλοί άνθρωποι στην εκκλησία συγκινήθηκαν τόσο πολύ από την πρωτάκουστη μελωδία, ώστε - πρωτοφανές αυτό στα χρονικά της εκκλησούλας τους - χειροκρότησαν με τις χερούκλες τους τους μικρούς τραγουδιστές, τον πάτερ Γιόζεφ που έγραψε το κείμενο και πιο πολύ απ΄ όλους τον Φραντς Γκρούμπερ, τον συνθέτη του τραγουδιού της αγάπης που κατέκτησε τον κόσμο.

Ήταν 24 Δεκεμβρίου 1818. Πριν από 195 χρόνια...

Η διάδοση της Μελωδίας ήταν ταχύτατη, αν υπολογίσουμε πως ο στιχουργός της δεν ήταν, παρά ένας παπάς ενός μικρού χωριού, ο συνθέτης ήταν άγνωστος πέρα από την περιοχή του, παγκόσμια...πρεμιέρα του έργου δεν έγινε και φυσικά δεν υπήρχαν Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.

Σήμερα η "Άγια Νύχτα" τραγουδιέται σε 300 γλώσσες, από παιδιά σε σχολικές αίθουσες μέχρι από διάσημους μουσικούς σε αίθουσες κονσέρτων.

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο Όμπεντορφ, όπου πρωτακούστηκε η μελωδία, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα κατεδαφίστηκε, μετά από μεγάλες ζημιές που υπέστη εξαιτίας πλημμυρών του ποταμού Σάλζαχ. Ξαναχτίστηκε αργότερα και κάθε χρόνο, στις 24 Δεκεμβρίου, δυο τραγουδιστές και η χορωδία στέκονται στο ίδιο μέρος (όπου στάθηκαν πριν 195 χρόνια οι Γκρούμπερ και Μόορ με τη δική τους χορωδία) για να τραγουδήσουν στις 12.00΄ ακριβώς: Άγια Νύχτα σε προσμένουν με χαρά οι Χριστιανοί...